.jpg)
ေနမုန္တိုင္းဆိုတာကေတာ့ ေနကိုလႊမ္းျခံဳထားတဲ႔ဓာတ္ေငြ႔လႊာအတြင္းမွာ ျဖစ္ေပၚတတ္ေသာျပင္းထန္ေသာ ေပါက္ကြဲမႈတစ္မ်ဳိးကို ေခၚဆိုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေနမုန္တိုင္းေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလာသလဲဆိုတာကေတာ့ ေနရဲ႕ ပါ၀င္ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဟိုက္ၿဒိဳဂ်င္နဲ႔ ဟီလီယမ္ဓာတ္ေငြ႕မ်ားနဲ႔ အဓိကဖြဲ႕စည္းထားတဲ႔ေနမွာ ယင္းဓာတ္ေငြ႕ႏွစ္မ်ဳိး ေလာင္ကၽြမ္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ ေဘးထြက္ပစၥည္းအေနနဲ႔အပူစြမ္းအင္ရယ္၊ အလင္းေရာင္ရယ္၊ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ (charged particles)ရယ္၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖာထြက္မႈ (X-rays, Gamma rays, etc.) ရယ္ရွိၾကပါတယ္။၄င္းေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ားအနက္မွ ျဒပ္ထုမရွိေသာေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ၾကတဲ႔ အလင္းေရာင္ရယ္၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ရယ္၊ အပူစြမ္းအင္ရယ္ဟာ ေနမွ အခ်ိန္ျပည့္ ျဖာထြက္ေနၿပီး ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ကေတာ့ ေနအတြင္းပိုင္းမွာပဲ တည္ရွိပါတယ္။ေနမုန္တိုင္းဆိုတာကေတာ့ ျဒပ္ထုရွိတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္(charged particles) မ်ားေနမွအရွိန္အဟုတ္ျပင္းစြာ လြင့္ကန္ထြက္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ဒါဟာ ေနရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိတဲ႔ သံလိုက္စက္ကြင္းေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ေနထဲမွာ လွည့္ပတ္ေရြ႕လ်ားေနတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ေတြနဲ႔အတူ သံလိုက္စက္ကြင္းဟာလည္း လိုက္ေျပာင္းေနပါတယ္။တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေနရဲ႕ corona အလႊာအတြင္းမွာရွိေနတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ေတြျဖစ္ၾကတဲ႔ Proton နဲ႔ electron တို႔ဟာလည္း အလြန္ျမင့္မားတဲ႔အပူခ်ိန္ေၾကာင့္ ေနရဲ႕ဆြဲအားမွလြတ္ထြက္ႏိုင္ေသာ စြမ္းအင္အရွိန္ (escape velocity) ကိုရရွိေနၾကပါတယ္။ “သံလိုက္စက္ကြင္းမ်ားသည္ဓာတ္ေဆာင္မႈန္မ်ားအား လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းႏိုင္ၾကသည္” (တြန္းႏိုင္ဆြဲႏိုင္ၾကသည္) (Charged particles can be deflected by magnetic fields) ဆိုတဲ႔သေဘာ ေၾကာင့္ သံလိုက္စက္ကြင္းေတြတစ္ေနရာရာမွာစုမိလာၿပီး ျပင္းအားမ်ား သြားတဲ႔အခါမ်ိဳးေတြမွာ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ ေတြကိုေနထဲကေန အျပင္ကိုတြန္းထုတ္ေနသကဲ႔သို႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။အဲ႔ဒီမွာ အဘက္ဘက္သို႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ စီးေၾကာင္း (ေနမုန္တိုင္း) ေပၚေပါက္တိုက္ခတ္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေနရဲ႕အတြင္းပိုင္းမွာ စုမိသြားတဲ႔ သံလုိက္စက္ကြင္းျပင္းအားေပၚကို လိုက္ၿပီးေနမုန္တိုင္းေတြရဲ႕ အရြယ္အစားေတြကြာျခားၾကပါတယ္။ ေနမွစတင္တိုက္ခတ္တဲ႔အခ်ိန္မွာ ေနမုန္တိုင္းရဲ႕စြမ္းအင္ ထုတ္လႊတ္မႈဟာ 6*1025Joules မွ်ရွိပါတယ္။ဒါဟာ ေနမွတစ္စကၠန္႔မွာထုတ္လြတ္ေနတဲ႔ စြမ္းအင္စုစုေပါင္းရဲ႕ ေျခာက္ပံုတစ္ပံုမွ်ရွိေသာ ပမာဏျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနမုန္တိုင္းက သယ္ေဆာင္ထားတဲ႔စြမ္းအင္ဟာ အင္မတန္ျမင့္မားျပင္းထန္တယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ကမၻာ ပတ္လမ္းသို႔ေနမုန္တိုင္းေရာက္ရွိခ်ိန္မွာ တိုက္ခတ္ႏႈန္းဟာ တစ္စကၠန္႔လွ်င္ 185435 မိုင္မွ်ရွိၿပီး ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ အေရြအတြက္ဟာလည္း ကုဗစင္တီမီတာတိုင္းအတြက္ တစ္မႈန္ မွ ဆယ္မႈန္ အထိ ရွိပါတယ္။ေနမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္တဲ႔ႏႈန္း (velocity)၊ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္သိပ္သည္းဆ (charged particle density)၊နဲ႔ တိုက္ခတ္တဲ႔ အႀကိမ္ေရတို႔ဟာ sunspot activity ေပၚလိုက္ၿပီးေျပာင္းလဲပါတယ္။ေနမုန္တိုင္းက သယ္ေဆာင္လာတဲ႔စြမ္းအင္ စုေပါင္းပမာဏဟာ ေနမုန္တိုင္းတိုက္ ခတ္တဲ႔အႀကိမ္ေရနဲ ႔ေျပာင္းျပန္အခ်ိဳးက်ပါတယ္။ဆိုလိုတာကေတာ့ ေနမုန္တိုင္းငယ္မ်ားဟာ ေနမုန္တိုင္းႀကီးမ်ား ထက္ပိုမိုတိုက္ခတ္ပါတယ္။
ေနမုန္တိုင္းေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလာသလဲဆိုတာကေတာ့ ေနရဲ႕ ပါ၀င္ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဟိုက္ၿဒိဳဂ်င္နဲ႔ ဟီလီယမ္ဓာတ္ေငြ႕မ်ားနဲ႔ အဓိကဖြဲ႕စည္းထားတဲ႔ေနမွာ ယင္းဓာတ္ေငြ႕ႏွစ္မ်ဳိး ေလာင္ကၽြမ္းျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ ေဘးထြက္ပစၥည္းအေနနဲ႔အပူစြမ္းအင္ရယ္၊ အလင္းေရာင္ရယ္၊ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ (charged particles)ရယ္၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖာထြက္မႈ (X-rays, Gamma rays, etc.) ရယ္ရွိၾကပါတယ္။၄င္းေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ားအနက္မွ ျဒပ္ထုမရွိေသာေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ၾကတဲ႔ အလင္းေရာင္ရယ္၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ရယ္၊ အပူစြမ္းအင္ရယ္ဟာ ေနမွ အခ်ိန္ျပည့္ ျဖာထြက္ေနၿပီး ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ကေတာ့ ေနအတြင္းပိုင္းမွာပဲ တည္ရွိပါတယ္။ေနမုန္တိုင္းဆိုတာကေတာ့ ျဒပ္ထုရွိတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္(charged particles) မ်ားေနမွအရွိန္အဟုတ္ျပင္းစြာ လြင့္ကန္ထြက္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ဒါဟာ ေနရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိတဲ႔ သံလိုက္စက္ကြင္းေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ေနထဲမွာ လွည့္ပတ္ေရြ႕လ်ားေနတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ေတြနဲ႔အတူ သံလိုက္စက္ကြင္းဟာလည္း လိုက္ေျပာင္းေနပါတယ္။တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေနရဲ႕ corona အလႊာအတြင္းမွာရွိေနတဲ႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ေတြျဖစ္ၾကတဲ႔ Proton နဲ႔ electron တို႔ဟာလည္း အလြန္ျမင့္မားတဲ႔အပူခ်ိန္ေၾကာင့္ ေနရဲ႕ဆြဲအားမွလြတ္ထြက္ႏိုင္ေသာ စြမ္းအင္အရွိန္ (escape velocity) ကိုရရွိေနၾကပါတယ္။ “သံလိုက္စက္ကြင္းမ်ားသည္ဓာတ္ေဆာင္မႈန္မ်ားအား လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းႏိုင္ၾကသည္” (တြန္းႏိုင္ဆြဲႏိုင္ၾကသည္) (Charged particles can be deflected by magnetic fields) ဆိုတဲ႔သေဘာ ေၾကာင့္ သံလိုက္စက္ကြင္းေတြတစ္ေနရာရာမွာစုမိလာၿပီး ျပင္းအားမ်ား သြားတဲ႔အခါမ်ိဳးေတြမွာ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ ေတြကိုေနထဲကေန အျပင္ကိုတြန္းထုတ္ေနသကဲ႔သို႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။အဲ႔ဒီမွာ အဘက္ဘက္သို႔ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ စီးေၾကာင္း (ေနမုန္တိုင္း) ေပၚေပါက္တိုက္ခတ္လာျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေနရဲ႕အတြင္းပိုင္းမွာ စုမိသြားတဲ႔ သံလုိက္စက္ကြင္းျပင္းအားေပၚကို လိုက္ၿပီးေနမုန္တိုင္းေတြရဲ႕ အရြယ္အစားေတြကြာျခားၾကပါတယ္။ ေနမွစတင္တိုက္ခတ္တဲ႔အခ်ိန္မွာ ေနမုန္တိုင္းရဲ႕စြမ္းအင္ ထုတ္လႊတ္မႈဟာ 6*1025Joules မွ်ရွိပါတယ္။ဒါဟာ ေနမွတစ္စကၠန္႔မွာထုတ္လြတ္ေနတဲ႔ စြမ္းအင္စုစုေပါင္းရဲ႕ ေျခာက္ပံုတစ္ပံုမွ်ရွိေသာ ပမာဏျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနမုန္တိုင္းက သယ္ေဆာင္ထားတဲ႔စြမ္းအင္ဟာ အင္မတန္ျမင့္မားျပင္းထန္တယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ကမၻာ ပတ္လမ္းသို႔ေနမုန္တိုင္းေရာက္ရွိခ်ိန္မွာ တိုက္ခတ္ႏႈန္းဟာ တစ္စကၠန္႔လွ်င္ 185435 မိုင္မွ်ရွိၿပီး ဓာတ္ေဆာင္မႈန္ အေရြအတြက္ဟာလည္း ကုဗစင္တီမီတာတိုင္းအတြက္ တစ္မႈန္ မွ ဆယ္မႈန္ အထိ ရွိပါတယ္။ေနမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္တဲ႔ႏႈန္း (velocity)၊ ဓာတ္ေဆာင္မႈန္သိပ္သည္းဆ (charged particle density)၊နဲ႔ တိုက္ခတ္တဲ႔ အႀကိမ္ေရတို႔ဟာ sunspot activity ေပၚလိုက္ၿပီးေျပာင္းလဲပါတယ္။ေနမုန္တိုင္းက သယ္ေဆာင္လာတဲ႔စြမ္းအင္ စုေပါင္းပမာဏဟာ ေနမုန္တိုင္းတိုက္ ခတ္တဲ႔အႀကိမ္ေရနဲ ႔ေျပာင္းျပန္အခ်ိဳးက်ပါတယ္။ဆိုလိုတာကေတာ့ ေနမုန္တိုင္းငယ္မ်ားဟာ ေနမုန္တိုင္းႀကီးမ်ား ထက္ပိုမိုတိုက္ခတ္ပါတယ္။
0 comments:
Post a Comment